قرارداد مشاورهای و اصول تنظیم آن بر اساس قانون کار و تأمین اجتماعی
در بسیاری از همکاریهای حرفهای، بهویژه در شرکتها و سازمانهای خصوصی، کارفرما برای استفاده از تخصص یک فرد در زمینهای خاص، بهجای استخدام دائم، از قرارداد مشاورهای استفاده میکند.
در این نوع قرارداد، فرد مشاور متعهد میشود خدماتی را در یک بازهی زمانی مشخص ارائه دهد، اما بدون آنکه رابطهی استخدامی میان او و کارفرما شکل بگیرد.
در حقیقت، هدف از تنظیم چنین قراردادی، بهرهگیری از دانش و تجربهی تخصصی فرد مشاور در قالبی انعطافپذیر است؛ بهگونهای که هم هزینهها برای کارفرما کنترل شود و هم مشاور بتواند در پروژههای مختلف فعالیت کند.
تفاوت قرارداد مشاوره با قرارداد کار
طبق تعریف قانون کار ایران، زمانی که شخصی در قبال دریافت مزد، در زمان و مکان مشخص و تحت دستور مستقیم کارفرما مشغول به کار باشد، رابطهی کاری او مشمول قانون کار و بیمه اجباری میشود.
اما در قراردادهای مشاورهای، این تبعیت وجود ندارد؛ زیرا مشاور معمولاً با استقلال عمل کار میکند و مسئول نتیجهی نهایی خدمات است، نه نحوهی انجام آن.
از این رو، قراردادهای مشاورهای از نظر حقوقی، تابع قانون مدنی و مقررات عمومی قراردادها (مواد ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی) هستند و نه قانون کار. در برخی موارد نیز، اگر فعالیت مشاور جنبهی تجاری پیدا کند، مقررات قانون تجارت نیز میتواند اعمال شود.
وضعیت بیمه و جایگاه قانونی مشاور در تأمین اجتماعی
بر اساس ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، اگر قرارداد مشاورهای در قالب پیمانکاری یا ارائهی خدمات منعقد شده باشد، کارفرما در شرایط خاصی موظف است حق بیمه قرارداد را پرداخت کند.
اما زمانی که مشاور، بهصورت شخص مستقل یا دارای بیمهی اختیاری فعالیت میکند، کارفرما الزامی برای بیمه کردن او ندارد.
البته باید توجه داشت که سازمان تأمین اجتماعی ممکن است نوع رابطه را بررسی کند؛ چنانچه مشخص شود فرد مشاور در عمل مانند کارمند سازمان رفتار میکرده (حضور مستمر، ساعات کاری مشخص یا تبعیت از دستور کارفرما)، ممکن است همکاری او بهعنوان رابطهی کارگری تفسیر شود و الزام بیمه و مزایا برای کارفرما ایجاد گردد.
به همین علت توصیه میشود در قرارداد، به صراحت ذکر شود که همکاری موقت، پروژهای و فاقد جنبهی استخدامی است.
مزایای استفاده از قرارداد مشاورهای
۱. انعطافپذیری و سرعت در همکاری:
امکان شروع همکاری بدون نیاز به فرآیندهای طولانی استخدام و پایان دادن به آن با توافق سادهتر.
۲. کاهش هزینههای ثابت سازمان:
عدم تعلق مزایای مرخصی، سنوات، بیمه و عیدی، باعث کاهش هزینههای کارفرما میشود.
۳. بهرهمندی از تخصصهای خاص:
شرکتها میتوانند از تجربهی متخصصان در حوزههایی مانند فناوری، مالی، حقوقی یا منابع انسانی بهرهمند شوند.
۴. آزادی عمل برای مشاور:
مشاور محدود به ساعات اداری نیست و میتواند با چند مجموعه بهطور همزمان همکاری کند.
معایب و چالشهای قرارداد مشاورهای
۱. نبود مزایای کارگری برای مشاور:
چون این نوع همکاری مشمول قانون کار نیست، مشاور از بیمه اجباری، سنوات، عیدی و مزایای مشابه برخوردار نخواهد بود. البته امکان استفاده از بیمهی اختیاری برای او وجود دارد.
۲. ریسک بازتعریف رابطه توسط اداره کار:
در صورت شکایت یا بررسی، ممکن است نهادهای قانونی تشخیص دهند که رابطهی واقعی، استخدامی بوده است. در چنین شرایطی، کارفرما ملزم به پرداخت مزایا و بیمه معوق خواهد شد.
۳. نبود امنیت شغلی:
قراردادهای مشاوره معمولاً کوتاهمدت هستند و هر یک از طرفین میتوانند با اطلاع قبلی همکاری را خاتمه دهند.
۴. احتمال ابهام در مفاد قرارداد:
اگر اهداف، محدودهی خدمات یا نتیجهی مورد انتظار بهوضوح ذکر نشود، ممکن است منجر به اختلاف و تفسیر متفاوت شود.
نکات مهم در تنظیم قرارداد مشاورهای حرفهای
برای جلوگیری از اختلافات احتمالی، لازم است قرارداد مشاورهای بهصورت دقیق و مکتوب تنظیم شود و موارد زیر را در بر گیرد:
- شرح دقیق موضوع و نوع خدمات مشاور
- مدت زمان همکاری و میزان ساعات کاری ماهانه
- مبلغ حقالزحمه و نحوه پرداخت
- شرایط حفظ محرمانگی اطلاعات شرکت
- نحوه فسخ قرارداد با اعلام کتبی
- ذکر صریح استقلال مشاور و عدم شمول قانون کار
یک قرارداد اصولی و استاندارد، علاوه بر شفافیت حقوقی، باعث کاهش ریسکهای مالی و قانونی برای هر دو طرف میشود.
جمعبندی و منبع
در نهایت، قرارداد مشاورهای زمانی مؤثر است که با دقت، شفافیت و آگاهی از قوانین کار و تأمین اجتماعی تنظیم شود.
اگر نیاز به الگوی آماده و قانونی دارید، میتوانید از نمونه قرارداد مشاورهای تنظیمشده توسط یارامشاور استفاده کنید. این نمونه مطابق با قوانین جاری ایران طراحی شده و قابل ویرایش بر اساس نوع همکاری شماست.
